معرفی کیلان
پیشینه کیلان
براساس کاوش های هیات باستان شناسی مرکز میراث فرهنگی استان تهران قدیمی ترین نشانه حضور انسان درسطح استان درکیلان به اثبات رسیده وآثاری از انسانهای دوران سنگ متعلق به هزاره شانزدهم قبل از میلاد مسیح دراین ناحیه بدست آمده است.
اهمیت تاریخی کیلان
زاغه ها ودخمه هایی که درنقاط مختلف کیلان از جمله درپشته بند-برنهشت واطراف قلعه های عسکر وحصارک از عهد باستان باقی مانده است خود حکایت از حضور انسان از گذشته های دور دراین ناحیه دارد.بطوریکه از تاریخ ماد نوشته (( ا-م دیاکونوف)) بر می آید کیلان یکی از مراکز مهم دولت ماد به شمار میرفت.قلعه های باستانی به عبارت بهتر تپه های باستانی متعدد موجود درکیلان مانند قلعه زر آباد-قلعه منصور- قلعه دزک-قلعه ساران-قلعه عسکر-قلعه حصارک یا قلعه کیانی-قلعه سپید یاجمهور-قلعه دیو یا تخت دیو-قلعه فاژان یا خراب فاژان ویا قلعه شاه- قلعه پیرزال-قلعه گیو یا بهمن درکوهان-قلعه وادان- قلعه درویش وهمچنین دره باستانی آرتاشان یا آتشان ونیز تپه گد بلند تخت پابلا وقلعه دیلمان وتیلکان درزیارت بدون شک قلعه هایی می باشند که در طی دوران حکومت سلسله اساطیری کیان ودر عصر مادها درقرون نهم تا هفتم قبل از میلاد بر روی تپه ها و یا خاکریزهای مصنوعی بنا گردیده اند.این قلعه ها دردوره اول جنگهای آشور وماد وسلطه آشور بر قسمت عمده قلمرو مادها بکلی ویران شده اند وجود مناطقی با نامهای تقریباً مشابه در کیلان وشهر ویران مهاباد ودره کنتی درنزدیکی شهر ویران مثل فقرقا درشهر ویران ومحلی به نام قبربا درکیلان همچنین دره شیطان دردره کنتی ودره شیطان درکیلان این نظر را تایید می کند.به استناد تاریخ ما درهر قسمت از قلمرو ماد فردی تحت عنوان شاهک حکومت می کرد به احتمال زیاد مقر حکومت شاهک درکیلان قلعه شاه واقع درارتفاعات مشرف بر محله فاژان فعلی بوده است چرا که این ارتفاعات نسبت به نقاط دیگر کیلان از اهمیت استراتژیکی بیشتری برخوردار بوده وتقریباً تمام قلعه های آن زمان را دراین منطقه زیر نظر داشته است آنچه که بیش از هر عامل دیگری این نظر راتایید می کند موقعیت خاص قلعه شاه دراین ناحیه می باشد درشمال این قلعه دره ای به نام دره شا،درغرب آن محلی بنام تخت شاه نشین ودر جنوب غربی آن دره های طاق سرا وشاهان دره قراردارد شایان ذکر است که از هزار سال قبل از انقلاب صنعتی وایجاد توسعه شبکه راهها ورواج وسائط نقلیه جدید کیلان به عنوان گذرگاه کاسپیان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است ویک راه کاروان رو یعنی راه ارتباطی بین قلمرو مادهای حاشیه شمالی دشت کویر با کاسپی ها ودیگر اقدام ساکن درجلگه های ساحلی بحر خزر از این منطقه عبور می کرد.موقعیت جغرافیایی وتوپوگرافی این ناحیه وتپه های باستانی متعدد موجود درطول این گذرگاه تاریخی اهمیت ارتباطی این منطقه را درگذشته نشان می دهد.

ریشه در تاریخ اساطیر
شهر کیلان و ایوانکی به ترتیب پایتخت های تابستانی و زمستانی سلسله کیان بوده است، نام کیلان گویا از این سلسله و یا از نام کیان دژ یا قلعه کیانی (حصارک) اقتباس گردیده است.
در شاهنامه فردوسی چنین می خوانیم که در جنگ بزرگ کیخسرو با افراسیاب کهیلا یا کهیلان و یا کیلان نبیره افراسیاب بدست منوچهر آرش از دلاوران معروف کیخسرو کشته می شود بنابراین کیلان همان محلی است که این سردار تورانی در آن به قتل رسیده است.
البته درشاهنامه های چاپ مسکو وژول مول نام نبیره افراسیاب کهیلا، در شاهنامه خطی قاهره کهیلان و در شاهنامه خطی موجود در انستیتو خاور شناسی روسیه کیلان ذکر شده است.
آثار و ابنیه تاریخی کیلان
_تپه های باستانی با محوطه های تاریخی که درواقع قلعه ها ودژهایی می باشند که دردوران سلسله اساطیری کیان ودرعصر مادها برروی تپه ها بنا گردیده ودرطی دوره اول جنگ های آشور وماد بکلی ویران شده است.
_مسجد جامع کیلان با بیش از 1000 سال قدمت تاریخی تنها مسجد باقی مانده دراین سبک درسراسر ایران است.نمای داخلی این مسجد از نظر معماری وگچ بری های سردر ومحراب آن قابل توجه است. درداخل این مسجد 15 ستون قطور به نام فیل پایه وجود دارد که برارزش واعتبار این بنا می افزاید.
_حسینیه کیلان که بنای اولیه آن حدود چند ماه پس از واقعه محرم سال 61 هجری بنا گردید.این ساختمان تاکنون سه بار تجدید بنا شده است.


ویژگی های اقتصادی کیلان
کشاورزی ودامداری سنتی،صنایع استخراجی ونیز صنایع دستی مهمترین بخش فعالیت های اقتصادی این منطقه است.کشاورزی آن بیشتر به باغداری خلاصه می شود ومحصولات مهم آن راگردو وقیسی- سیب-گلابی وهلو تشکیل می دهد که قسمتی از آن به خارج از کشور صادر می شود.
دامداری کیلان به شیوه سنتی آن رایج است بطوریکه میزان محصولات دامی هم اکنون بیش از نیاز منطقه است.
صنایع دستی کیلان شامل کارگاههای کوچک بافندگی خانگی است که به دلیل بالا رفتن قیمت مواد اولیه مورد نیاز ورود پارچه های رنگارنگ،رواج فرهنگ مصرفی غرب و عدم حمایت این کارگاههای کوچک رفته رفته رونق خود را از دست می دهد.
از نظر صنایع استخراجی باید گفت که دراین ناحیه بنتونیت،گچ،آهک، ماسه،ماسه سنگ، وکانولن یا خاک چینی به میزان قابل توجهی استخراج می شود اما با وجود اینکه استخراج مواد معدنی وانتقال آن به کارخانه های مختلف خود به خود، تخریب محیط زیست، فرسایش خاک، آلودگی محیط وتخریب شبکه راه ها را به دنبال دارد سهم کیلان از آنچه که استخراج می شود بسیار ناچیز است.
منابع معدنی موجود در کیلان
1-منابع عظیم بنتونیت که دررنگها ودانه بندیهای مختلف درکیلان به فراوانی یافت می شود از بنتونیت بعنوان گل حفاری درحفاری چاههای نفت، درپالایش نفت بعنوان کاتالیزور، در رنگ زدایی مواد مختلف مثل سفید کردن قند وشکر ودر صنایع کاغذ سازی مصرف می شود واز آن برای جذب مواد زائد، تهیه لعاب چینی،کاشی وسرامیک استفاده می کنند.برای ایجاد چسبندگی به خاک چینی افزوده می شود ودر تهیه سموم وداروهای شیمیایی ومواد پاک کننده،خمیر دندان وحتی درتهیه بعضی از انواع شکلات به کار می رود ودر تهیه رنگ نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
2-ماسه سنگ های قرمز وطوسی رنگ که به عنوان سنگ بنا استخراج وبه مصرف می رسد.
3- منابع عظیم گچ مثل گچ ساران-گچ گرگینه-گچ زیارت ومنابع گچ سلگ که به میزان وسیعی از آنها بهره برداری می شود.
4-کانولن یا خاک چینی مثل معدن خاک چینی کردر وچند منطقه دیگر که در چینی سازی-کاشی سازی وسرامیک سازی از آن استفاده می شود.
5-خاک رس قرمز رنگ که در بنائی، تهیه رنگ وافزایش حاصلخیزی بعضی از انواع خاک مورد استفاده قرار می گیرد.
6-چندین معدن ماسه که از آنها بهره برداری می شود.
7-توف سبز که دربنائی بعنوان سنگ بنا کاربرد دارد.
لازم به ذکر است که درمنطقه کیلان معادن متنوع دیگر نیز وجود دارد که تاکنون از آنها بهره برداری نشده است.
تأسیس شهرداری کیلان
از سال 1332 شمسی با تاسیس شهرداری کیلان، زندگی شهری به شیوه امروزی آن در این شهر آغاز می شود. در آن زمان شرایط لازم برای تبدیل این منطقه به شهر عبارت بود از
الف-داشتن امار جمعیتی مناسب برای تبدیل روستا به شهر.
ب- وجود برخی از مراکز خدماتی مثل تلفن و تلگراف،پست، پاسگاه،درمانگاه و مدارس ابتدایی و متوسطه.
پ-موقعیت تاریخی و پیشینه فرهنگی.